.png)
Wiek
Sprawca czynu zabronionego musi mieć obrońcę obowiązkowo w sytuacji, gdy nie ukończył 18 lat. Obligatoryjna obrona nie przysługuje na podstawie art. 79 ust. 1 kpk, jeśli sprawca ukończy 18 lat w trakcie postępowania, nawet jeśli w chwili popełnienia przestępstwa był niepełnoletni.
Zgodnie z art. 79 ust. 2 kpk, obowiązkowa obrona dotyczy sprawców głuchych (nie musi to być głuchota całkowita), niemych lub niewidomych. W orzecznictwie przyjmuje się również, że z pomocy obrońcy musi korzystać obligatoryjnie osoba jąkająca się, z uwagi na utrudnienia w komunikacji z organem procesowym. Istotne jest również, że nie każda ułomność w widzeniu uzasadnia obligatoryjną obronę, a jedynie taka, która uniemożliwia odczytywanie dokumentów w sprawie.
W procesie karnym, oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli, zgodnie z art. 79 ust. 3 kpk, zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona oraz, zgodnie z art. 79 ust. 4, zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.
Do przyjęcia, że oskarżony wymaga obligatoryjnej obrony wystarczy uprawdopodobnienie wątpliwości co do stanu jego zdrowia psychicznego w konkretnych okolicznościach danej sprawy i ich właściwej oceny przez sąd (np. stwierdzone symptomy, takie jak urojenia, omamy, zdiagnozowana choroba psychiczna czy upośledzenie, zaburzenia seksualne, uzależnienie od narkotyków) i na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego. Samo dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego równa się istnieniu „uzasadnionej wątpliwości" co do jego poczytalności i powoduje obligatoryjną obronę.
Każdorazowo obowiązkowość obrony oskarżonego aktualizuje się wraz z wydaniem przez sąd stosownego postanowienia.
Pozostałe okoliczności utrudniające obronę
Art. 79 § 2 kpk przewiduje również, iż oskarżonemu przysługuje obowiązkowo obrońca, jeśli zajdą inne okoliczności utrudniające obronę, np. nieporadność wynikająca z podeszłego wieku. Decyzja w tym zakresie należy każdorazowo do sądu. W takich wypadkach obowiązkowa obrona uzależniona jest od właściwości osobistych oskarżonego utrudniających mu samodzielną obronę.
Obligatoryjna obrona dotyczy również oskarżonego przed sądem okręgowym o dokonanie zbrodni - udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy.
Zbrodniami na gruncie Kodeksu karnego są między innymi zabójstwo, zamach stanu, fałszowanie pieniędzy, porwanie dla okupu, rozbój z użyciem niebezpiecznego przedmiotu.
Obligatoryjna obrona w procesie karnym - pomoc prawnika
Choć prawo karne gwarantuje wyznaczenie obrońcy z urzędu w sytuacjach opisanych powyżej, nic nie stoi na przeszkodzie, aby oskarżonego reprezentował obrońca z wyboru - doświadczony karnista np. Adwokat Wodzisław Śląski to nieoceniona pomoc przed sądem.
