Jeśli na grzyby, to z koszykiem i z... głową

O zasadach bezpiecznego grzybobrania i bezpiecznego poruszania się po lasach przypomnieli na briefingu prasowym: wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar, I wicewojewoda małopolska Elżbieta Achinger, dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie Piotr Kempf, kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Procesów Nauczania Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie Piotr Pokrzywa, lekarz kierujący SOR w 5 Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką SPZOZ w Krakowie dr n. med. Małgorzata Krakowska-Stasiak oraz Magdalena Maszudzińska i Kamila Jastrząb – koordynatorki i trenerki z Centrum Powiadamiania Ratunkowego.

Dla miłośników grzybobrania

W naszych lasach rośnie wiele gatunków grzybów, wśród których występują grzyby trujące, jadalne i niejadalne. Szczególnie niebezpieczne są grzyby trujące, które mogą być przyczyną śmiertelnych zatruć pokarmowych.

- Bardzo cenię sobie to, że po lasach możemy chodzić, możemy się tam relaksować. Duże znaczenie ma to, żeby z lasu przynosić same dobre wrażenia. Ważne, żeby te grzyby, które przynosimy i które potem pewnie będziemy konsumować w różnej postaci, były zdrowe. Tutaj wydaje mi się, że ogromną rolę ma edukacja. Będziemy się starali jak najwięcej o niej mówić. Tutaj ogromna rola sanepidu jako jednostki, która wie na ten temat najwięcej – mówi I wicewojewoda małopolska Elżbieta Achinger.

- Każdego roku przypominamy: zbieraj tylko grzyby znane, co do których nie masz żadnych wątpliwości! Zbieranie grzybów wymaga wiedzy oraz doświadczenia – podkreśla kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Procesów Nauczania WSSE w Krakowie Piotr Pokrzywa.

Grzyboznawca posiada uprawnienia do oceny grzybów świeżych i suszonych, zaś klasyfikator grzybów posiada uprawnienia do oceny wyłącznie grzybów świeżych. W strukturach małopolskiej Inspekcji Sanitarnej jest 38 klasyfikatorów oraz 5 grzyboznawców.

Bezpieczne zbiory

Pomocą mogą służyć atlasy grzybów i aplikacje mobilne, niemniej jednak powinniśmy mieć pewność, że nasze zbiory są bezpieczne, a to mogą ocenić tylko eksperci.

- Jeśli jesteś początkującym grzybiarzem, zostań przy grzybach rurkowych, z „siateczką” od spodu kapelusza. Unikaj małych osobników, które nie mają jeszcze wyraźnie widocznych cech gatunku - mogą być trudne do właściwego rozpoznania. Zbieraj grzyby do przewiewnego koszyka lub łubianki. W plastikowej torbie lub wiadrze grzyby bardzo szybko się psują i w rezultacie nawet gatunki jadalne mogą zaszkodzić zdrowiu – przypomina kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Procesów Nauczania WSSE w Krakowie Piotr Pokrzywa.

Zatrucia grzybami

Główną przyczyną zatrucia grzybami jest niewłaściwe rozpoznanie jadalnych i trujących grzybów oraz nieodpowiednie przygotowanie potraw z niektórych jadalnych grzybów.

- Pierwsze objawy zatrucia grzybami mogą pojawić się już po kilku godzinach od ich zjedzenia, jednak w zależności od rodzaju, symptomy zatrucia potrafią wystąpić nawet po kilkunastu godzinach od ich spożycia. Przy zatruciu grzybami objawy mogą być podobne jak przy niestrawności lub infekcji przewodu pokarmowego – mówi lekarz kierujący SOR w 5 Wojskowym Szpitalu Klinicznym z Polikliniką SPZOZ w Krakowie dr n. med. Małgorzata Krakowska-Stasiak.

Najczęstsze objawy zatrucia grzybami:

• nudności,

• wymioty,

• ból brzucha i głowy,

• podwyższona temperatura ciała.

- Najczęstsze i najbardziej niebezpieczne zatrucia spowodowane są po zjedzeniu muchomora sromotnikowego, który mylony jest z takimi grzybami jadalnymi jak: czubajka kania, gąska zielona – podkreśla kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Procesów Nauczania WSSE w Krakowie Piotr Pokrzywa.

Pierwsza pomoc

Jeśli po zjedzeniu grzybów pojawiają się oznaki zatrucia, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Do lekarza powinni zgłosić się wszyscy, którzy jedli ten sam posiłek, nawet jeśli nie mają objawów zatrucia. Można sprowokować wymioty. Nie należy pić mleka i alkoholu - płyny te przyśpieszają przenikanie toksyn do krwiobiegu. 

- Zbyt późna reakcja i brak właściwego leczenia może prowadzić do powstania nieodwracalnych zmian w organizmie, a nawet śmierci. Od 1 czerwca do 31 lipca krakowskie Centrum Powiadamia Ratunkowego odebrało 4 zgłoszenia w sprawie zatruć grzybami lub potrawami z grzybów (np. grzyby marynowane, zupa grzybowa) - mówi Magdalena Maszudzińska z Centrum Powiadamiania Ratunkowego w Krakowie.

Grzybów powinny unikać:

• kobiety w ciąży i karmiące,

• dzieci,

• osoby starsze,

• osoby z zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego.

Sanepid: kontrole i dzielnie się wiedzą 

Inspekcja Sanitarna z województwa małopolskiego w trakcie kontroli sanitarnych przeprowadzanych w miejscach obrotu grzybami, a także w zakładach wykorzystujących je w produkcji, przetwórstwie i żywieniu zbiorowym zwraca szczególną uwagę, czy grzyby świeże rosnące w warunkach naturalnych oraz grzyby suszone i mrożone pozyskiwane z grzybów rosnących w warunkach naturalnych posiadają odpowiedni atest. Ponadto w związku z sygnałami konsumentów, które dotyczyły nieprawidłowości związanych z wprowadzaniem do obrotu grzybów, podejmowano stosowne działania, przeprowadzając kontrole sanitarne, pobierając próbki grzybów do badania. 

- W ubiegłym roku w dwóch przypadkach stwierdzono nieprawidłowości polegające na prowadzeniu działalności przez podmioty w zakresie sprzedaży grzybów suszonych za pośrednictwem internetu, bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Stwierdzono również nieprawidłową reklamę i prezentację tych produktów. Nieprawidłowości w prezentacji i reklamie polegały na umieszczeniu w opisie grzybów suszonych oświadczeń zdrowotnych i treści odwołujących się do właściwości leczniczych. Ponadto w wyniku kontroli sanitarnych przeprowadzonych na stoiskach ze sprzedażą wyrobów regionalnych w jednym przypadku stwierdzono nieprawidłowe oznakowanie grzybów marynowanych w opakowaniach jednostkowych. W tym roku w związku z rozpoczynającym się sezonem grzybowym planujemy również takie kontrole. Prowadzimy też działania edukacyjne i profilaktyczne. W trakcie dyżurów grzyboznawcy i klasyfikatorzy grzybów udzielili w 2023 roku 543 porad dla konsumentów, zaś w tym roku już 50 - podaje kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Procesów Nauczania WSSE w Krakowie Piotr Pokrzywa.

Uwaga na kleszcze!

- Wprawdzie kleszcze nie są duże, ale mogą być groźne. Trzeba bardzo na nie uważać. Wizyta w lesie może niestety skończyć się boreliozą. Jak podaje Inspekcja Sanitarna, w ubiegłym roku tą chorobą zakaziło się w Małopolsce 4213 osób. W tym roku ta liczba wynosi 2283 (do końca lipca). W analogicznym okresie roku ubiegłego było 2017 osób zakażonych. Porównanie zapadalności w Małopolsce z innymi województwami pokazuje, że rzeczywiście u nas ten problem jest duży i większy niż w innych rejonach – mówi wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar.

Ryzyko kontaktu z kleszczem można ograniczyć poprzez:

• noszenie odpowiedniej odzieży w miejscach, gdzie istnieje ryzyko występowania kleszczy (lasy, pola itp.) zakrywającej jak najwięcej części ciała – noszenie długich spodni (nogawki należy wpuścić do skarpetek), koszul z długim rękawem,

• stosowanie repelentów (preparaty odstraszające) zgodnie z zaleceniami producenta nie należy wydłużać odstępów czasu pomiędzy ich stosowaniem, ponieważ ochrona staje się wtedy nieskuteczna.

Pamiętaj!

• po wizycie w lesie lub innym miejscu bytowania kleszczy należy dokładne obejrzeć całe ciało. Wstępne oględziny należy zrobić jeszcze przed wejściem do domu, ponieważ kleszcze przyniesione w ubraniu do domu potrafią przeżyć w pomieszczeniach wiele miesięcy. Następnie należy obejrzeć dokładnie również zakryte części ciała, w tym również przejrzeć włosy u dzieci,

• po zauważeniu kleszcza, należy jak najszybciej go usunąć. W tym celu należy specjalnym zestawem do usuwania kleszczy lub pęsetą ująć kleszcza przy samej skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym ruchem, jak najmniej przy nim manipulować lub zgniatać,

• nie należy smarować kleszcza żadną substancją, aby nie zwiększać ryzyka zakażenia,

• miejsce ukłucia należy zdezynfekować,

• gdy usunięcie kleszcza sprawia trudności lub nie mamy w tym wprawy, należy zwrócić się o pomoc do lekarza, ale należy pamiętać że jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia. Ocenia się, że nawet w przypadku, gdy kleszcz był zakażony to – w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od momentu ukąszenia – liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie.

Więcej: https://www.gov.pl/web/gis/borelioza 

Lubisz jeść owoce prosto z krzaka?

Ostrzegamy również przed bąblowicą – chorobą przenoszoną przez zwierzęta. Możesz się zarazić po zjedzeniu skażonych odchodami zwierząt owoców, na których są jaja tasiemca. Dotyczy to nie tylko zbieranych w lesie jagód, ale wszystkich owoców, których uprawa nie była zabezpieczona przed kontaktem z dzikimi zwierzętami. 

Dlatego – myj owoce przed jedzeniem!

Jak znaleźć się w lesie?

- Lasy Państwowe podpowiadają, jak znaleźć się w lesie, gdy zgubimy drogę. Warto się zapoznać się z infografiką, szczególnie, gdy wybieracie się np. na grzyby. Las jest podzielony na specjalne sektory – oddziały leśne. Każdy oddział ma swój numer. Numery znajdują się na słupkach. Gdy się zgubisz w lesie, nie wpadaj w panikę. Podążaj w jednym kierunku, aż natrafisz na charakterystyczne punkty terenu. Ale najważniejsza jest rozwaga i mądre przygotowanie. Twoje bezpieczeństwo to Twoja odpowiedzialność – mówi dyrektor Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie Piotr Kempf.

Lasy Państwowe wykonały również niezbędnik bezpiecznego turysty. Specjalne infografiki pomogą odpowiednio się przygotować do leśnej wycieczki. Dodatkowo małopolscy leśnicy przygotowali publikację NIEMAPY Lasów Małopolski, która jest przeznaczona przede wszystkim dla rodzin z dziećmi i można w niej znaleźć wiele atrakcji, z których można skorzystać podczas pieszych wędrówek na leśnym terenie Małopolski.

- Przed nami stoją wielkie wyzwania związane z ochroną i zrównoważonym zarządzaniem małopolską przyrodą. Wspólnie pracujemy nad wypracowaniem najlepszych rozwiązań, które pozwolą na ochronę naszych najcenniejszych obszarów leśnych. Jednocześnie chcę serdecznie zaprosić wszystkich do aktywnego korzystania z uroków naszych lasów. Małopolska to region niezwykle bogaty w różnorodne szlaki piesze, które prowadzą przez malownicze tereny i pozwalają na odkrywanie najpiękniejszych zakątków natury. Spacerując po naszych lasach, można podziwiać nie tylko wspaniałe krajobrazy, ale także unikalną florę i faunę, które stanowią prawdziwe skarby tego regionu. Zapraszam do odwiedzenia takich miejsc jak Puszcza Niepołomicka, Beskid Sądecki czy Gorce, gdzie każdy znajdzie coś dla siebie – zarówno miłośnicy długich wędrówek, jak i ci, którzy szukają chwili wytchnienia w otoczeniu natury. Dzięki dbałości o te tereny możemy cieszyć się ich pięknem i jednocześnie wspierać ochronę przyrody. Mam nadzieję, że nasze lasy staną się miejscem, do którego będą Państwo wracać z przyjemnością, czerpiąc z nich nie tylko radość, ale także inspirację i spokój - mówi dyrektor RDLP w Krakowie Piotr Kempf.

- Operatorzy numerów alarmowych przypominają, że zawsze warto przed wybraniem się do lasu sprawdzić, czy mamy naładowany telefon i potrafimy podać swoją lokalizację GPS na wypadek, gdyby coś nam się stało. Warto też przed wyjściem zostawić bliskim informację, w którym kierunku zmierzamy, np. od której strony będziemy wchodzić do lasu – tak, aby możliwe było „namierzenie” nas poprzez prześledzenie potencjalnej drogi, którą moglibyśmy przejść – dodaje Kamila Jastrząb z CPR w Krakowie.