.png)
74 proc. Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce, z czego 39 proc. zdecydowanie – wynika z badania przeprowadzonego na zlecenie inicjatywy „Every Can Counts” („Każda puszka cenna”). To wynik lepszy, niż wynosi średnia dla 16 badanych rynków (71 proc.). W większości krajów widać, że idea obiegu opakowań, ich recyklingu i ponownego wykorzystania trafia do konsumentów. 90 proc. badanych ocenia, że producenci powinni stosować tylko opakowania, które w tym obiegu mogą się znaleźć.
– Z ankiety przeprowadzonej przez inicjatywę „Every Can Counts”, w Polsce znanej pod nazwą „Każda puszka cenna”, wynika, że 74 proc. Polaków deklaruje poparcie dla kaucji – mówi agencji Newseria Paweł Wiśnioch, koordynator projektu „Każda puszka cenna” z Fundacji RECAL. – Jeżeli weźmiemy pod uwagę współczynnik globalny krajów, gdzie działa inicjatywa, wynosi on 71 proc., czyli jesteśmy powyżej średniej.
Badanie „Global Recycling Habits and Attitudes 2025”, które analizuje postawy wobec recyklingu, objęło 16 tys. respondentów w 16 krajach, m.in. w Belgii, Brazylii, Czechach, Francji, Włoszech, Rumunii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich czy Stanach Zjednoczonych. Globalne wyniki wskazują, że poparcie dla systemów kaucyjnych jest wysokie zarówno w krajach, które już wdrożyły kaucje – tam poziom uczestnictwa w systemie jest bardzo wysoki, jak i w tych, w których kaucji nie ma. W Polsce badanie było przeprowadzone latem tego roku, czyli jeszcze przed oficjalnym startem systemu kaucyjnego (1 października br.).
– Na podstawie ankiety, którą przeprowadziliśmy, na pewno można powiedzieć, że jest duża świadomość na temat segregowania odpadów wśród konsumentów. Chętnie podchodzą do gospodarowania odpadami w sposób selektywny – mówi Paweł Wiśnioch. – W Polsce widać poparcie rosnące wraz z wiekiem ankietowanych. Wśród osób pełnoletnich w przedziale 18–30 lat jest to na poziomie około 60 proc., natomiast jeżeli mówimy o osobach 60+, to poziom wzrasta nawet do 87 proc.
Eksperci wskazują, że jest to pole dla dalszej edukacji i budowania zaangażowania, szczególnie wśród młodszych konsumentów. Trzy czwarte badanych Polaków wskazało, że chętniej zaangażowaliby się w selektywną zbiórkę, gdyby towarzyszyły jej system nagród, gry czy aplikacje mobilne. Wprowadzenie zachęt mogłoby więc pomóc w budowaniu pozytywnych nawyków ekologicznych. Tym bardziej że wśród czynników, które bardziej motywują Polaków do zwiększania poziomów recyklingu, badani wymienili przede wszystkim korzyści finansowe. Odpowiedziało tak 42 proc., prawie tyle samo, ile wskazało na obowiązek związany z wprowadzeniem systemu kaucyjnego. Dużym motywatorem jest dla Polaków również wygoda systemu (37 proc.).
Co ciekawe, odpowiedzi na temat motywacji są różne na poszczególnych rynkach. O ile w Polsce i Brazylii badani wskazywali częściej na dogodną lokalizację punktów zwrotu, o tyle w Czechach, Hiszpanii i Grecji – na kwestię wysokości kaucji. Prostsze procesy i dodatkowe zachęty były jednak wysoko wskazywane na wielu rynkach.
Różnice w podejściu konsumentów widać także w odpowiedziach na temat odpowiedzialności za gospodarowanie odpadami opakowaniowymi. Ogólny obraz ich odpowiedzi wskazuje na współdzielenie odpowiedzialności między poszczególnymi uczestnikami rynku, ale proporcje różnią się między krajami. W globalnym badaniu 53 proc. ankietowanych uznało, że to konsumenci powinni dbać o selektywną zbiórkę. Kolejne miejsca zajęły przemysł opakowaniowy (39 proc.), firmy zbierające odpady (36 proc.), marki napojowe (35 proc.) czy administracja publiczna (34 proc.). W Polsce natomiast tylko 35 proc. respondentów wskazało na odpowiedzialność konsumentów.
– Polacy pytani o to, kto powinien dbać o zbiórkę selektywną opakowań, wskazywali firmy komunalne zajmujące się zbiórką odpadów oraz recyklerów. Natomiast nie jest tak, że sami nie chcą brać w tym udziału, bo jak najbardziej, chętnie będą to robić. Jako problem wskazywali jednak małą liczbę punktów w przestrzeni publicznej, gdzie można oddać selektywnie opakowanie po napoju – mówi koordynator projektu „Każda puszka cenna” z Fundacji RECAL.
Pierwsze trzy miesiące obowiązywania systemu kaucyjnego to jednak okres przejściowy, w którym dołączają do niego kolejne sieci handlowe, małe sklepy i inne punkty, wprowadzając ręczną zbiórkę opakowań lub stawiając przeznaczone do zbiórki automaty.
– Napoje w opakowaniach objętych kaucją stopniowo pojawiają się na rynku. Już są dostępne, natomiast z miesiąca na miesiąc będzie ich proporcjonalnie więcej – wskazuje Paweł Wiśnioch.
To również okres przejściowy dla konsumentów – na nauczenie się systemu i zbudowanie nowych nawyków. Wraz z upowszechnianiem się punktów zbiórki i opakowań kaucyjnych na półkach rosnąć będzie także wiedza na temat tego, gdzie i jakie opakowania oddawać oraz w jakim stanie.
– Jeżeli chodzi o wzmocnienie świadomości konsumentów, to punktem pierwszym, najistotniejszym, jest niezgniatanie opakowań objętych kaucją. Na przykład może być problem z odzyskaniem kaucji w momencie, kiedy puszka zostanie zgnieciona i zaniesiona do punktu, gdzie będzie można odzyskać wniesioną opłatę. Dotyczy to zarówno punktów, gdzie są automaty, jak również tych, gdzie jest prowadzona ręczna zbiórka. W obu przypadkach opakowanie musi być niezgniecione – wyjaśnia ekspert Fundacji RECAL.
Badania wskazują również na lukę w świadomości społecznej na temat efektywności recyklingowej poszczególnych materiałów opakowaniowych. Chociaż na świecie 71 proc. aluminiowych puszek po napojach jest przetwarzane i jest to największy odsetek spośród wszystkich opakowań, to wiedzę na temat tej właściwości puszek ma tylko 17 proc. konsumentów. W Polsce odsetek ten jest jeszcze niższy i wynosi 14 proc., mimo że jesteśmy liderem w recyklingu aluminiowych puszek (80 proc.). Działania edukacyjne mogą uświadomić konsumentom realną wartość odpadów opakowaniowych.
– Wśród ankietowanych przez „Every Can Counts” na świecie 87 proc. uważa, że opakowania napojowe powinny być łatwo poddawane recyklingowi lub pochodzić z materiału z recyklingu. Jeżeli chodzi o ten rodzaj postrzegania opakowań, to puszka aluminiowa jest idealnym przykładem, ponieważ może być w pełni poddawana recyklingowi niemal w nieskończoność i spełnia zasady cyrkularności – podkreśla Paweł Wiśnioch.
