Tabletki antykoncepcyjne wykorzystywane są do leczenia wielu chorób. Jakich?

Tabletki antykoncepcyjne kojarzone są przede wszystkim z zapobieganiem niechcianej ciąży. Tymczasem antykoncepcja hormonalna może być wykorzystywana także w leczeniu różnych schorzeń. Jakich? Podpowiadamy w artykule.

Tabletki antykoncepcyjne - co zawierają? Jak działają? 

Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych form antykoncepcji, którą mogą stosować pary w celu ochrony przed nieplanowaną ciążą. Na rynku są dostępne tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe, które zawierają tylko progestagen oraz tabletki dwuskładnikowe, zawierające dwa hormony – estrogen i progestagen [1]. 

Działanie tabletek antykoncepcyjnych polega na modyfikowaniu poziomu hormonów w organizmie kobiety, tak, aby zapobiec owulacji (uwolnieniu komórki jajowej z jajnika) i tym samym uniemożliwić zapłodnienie [1]. 

Poprzez antykoncepcję hormonalną można [1, 2]: 

• hamować owulację; 

• hamować wydzielanie hormonów gonadotropowych odpowiedzialnych stymulowanie owulacji i przyczyniać się do braku owulacji w danym cyklu owulacyjnym;

• zagęszczać śluz szyjkowy tak, aby utrudniać plemnikom dotarcie do komórki jajowej; 

• zmieniać strukturę błony śluzowej macicy, tak aby nie sprzyjała ona implantacji zarodka; 

• zmniejszać aktywność mięśni gładkich jajowodów i w ten sposób utrudniać przemieszczanie się komórki jajowej w kierunku macicy.

Tabletki antykoncepcyjne w leczeniu różnych schorzeń

Poza zapobieganiem niechcianej ciąży, tabletki antykoncepcyjne mogą być także stosowane w leczeniu różnych schorzeń. Poniżej prezentujemy przykładowe zastosowania tabletek antykoncepcyjnych, niezwiązane z antykoncepcją.

Zespół policystycznych jajników

Tabletki antykoncepcyjne są stosowane w leczeniu zespołu policystycznych jajników (ang. PolyCystic Ovary Syndrome, PCOS) [3]. Zaburzenie to dotyczy kobiet w wieku rozrodczym, wśród jego przyczyn wymienia się zarówno czynniki genetyczne, jak i endokrynologiczne, metaboliczne oraz środowiskowe [4]. W przebiegu zespołu policystycznych jajników występują cykle bezowulacyjne, dochodzi także do nadmiernej produkcji męskich hormonów płciowych – androgenów. 

Leczenie zespołu policystycznych jajników może obejmować stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych [4]. Dodatkowo wskazane jest [4]: 

• leczenie niepłodności, między innymi przy pomocy klomifenu;

• stosowanie metforminy, celem utrzymania prawidłowej równowagi metabolicznej;

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała;

• zmodyfikowanie stylu życia (stosowanie dobrze zbilansowanej diety, bazującej na produktach o niskim indeksie glikemicznym, warzywach i owocach).

Trądzik

Tabletki antykoncepcyjne mogą łagodzić objawy zmian hormonalnych powiązanych z cyklem menstruacyjnym, takich jak np. trądzik [2, 3, 5]. Choroba skóry jest powszechna u nastolatków i młodych dorosłych, w dużej mierze jest ona spowodowana zaburzeniem równowagi hormonalnej [5]. 

Poza tabletkami antykoncepcyjnymi w leczeniu trądziku stosuje się także [5]: 

• leki antybakteryjne działające miejscowo, np. nadtlenek benzoilu w połączeniu z antybiotykami; 

• doustne antybiotyki, leki hormonalne i retinoidy. 

W przypadku ciężkiego trądziku lekarz może zalecić także laseroterapię lub peelingi chemiczne [5].

Bolesne miesiączkowanie

Tabletki antykoncepcyjne mogą być stosowane w leczeniu pierwotnego bolesnego miesiączkowania [3]. Choroba ta jest definiowana jako bolesne skurcze w dolnej części brzucha, które zaczynają się przed miesiączką lub na początku miesiączki, pomimo braku jakiejkolwiek patologii miednicy, a jej przyczyną jest zwiększone wydzielanie wewnątrzmaciczne prostaglandyn F2α i E2 (hormonów, które stymulują czynność skurczową macicy) [6]. 

Leczenie pierwotnego bolesnego miesiączkowania opiera się na farmakoterapii (przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych oraz hormonalnych środków antykoncepcyjnych), a także sposobach niefarmakologicznych, np. regularnych ćwiczeniach fizycznych i stosowaniu ciepłych okładów [6]. 

Endometrioza

Tabletki antykoncepcyjne, a także plastry antykoncepcyjne, krążki dopochwowe i zastrzyki antykoncepcyjne pomagają w łagodzeniu bólu związanego z endometriozą [2, 3, 7]. Choroba rozwija się, gdy tkanka podobna do wewnętrznej wyściółki macicy rozrasta się poza macicą. Z każdym cyklem menstruacyjnym endometrioza powoduje trudny do zniesienia ból, może również stanowić przyczynę problemów z płodnością [7]. 

Leczenie endometriozy w pierwszej kolejności skupia się na farmakoterapii. W celu załagodzenia bólu związanego z endometriozą lekarz może przepisać leki przeciwbólowe lub tabletki antykoncepcyjne. Także plastry antykoncepcyjne, zastrzyki i krążki dopochwowe pomagają kontrolować hormony, które stymulują endometriozę [7]. W ciężkich przypadkach może być konieczne operacyjne usunięcie tkanek endometriozy, dodatkowo, jeśli kobieta planuje w przyszłości zostać matką, może zostać zalecone leczenie niepłodności. 

Tabletki antykoncepcyjne - na co uważać? 

Tabletki antykoncepcyjne mogą stanowić jedną z metod leczenia schorzeń, takich jak endometrioza, trądzik czy zespół policystycznych jajników. Zawsze jednak trzeba mieć na uwadze ich potencjalne skutki uboczne (ból głowy, nudności, wahania nastroju) oraz ewentualne poważniejsze powikłania, np. zwiększone ryzyko zakrzepicy [1, 2]. Należy także pamiętać, że niektóre kobiety mogą mieć przeciwwskazania do stosowania tabletek antykoncepcyjnych, np. w postaci chorób układu krążenia lub nowotworów hormonozależnych [1, 2]. Z tego powodu decyzja o stosowaniu antykoncepcji hormonalnej jako jednej z metod leczenia powinna być zawsze podejmowana po konsultacji z lekarzem. Lekarz ginekolog endokrynolog pomoże ocenić, czy dana metoda jest odpowiednia i bezpieczna. 

Źródła: 

1. Cooper, D.B., Mahdy, H., Patel, P. (2022). Oral Contraceptive Pills. [online] PubMed. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430882 [Dostęp: 12.08.2024 r.]

2. Teal, S., Edelman, A. (2021). Contraception Selection, Effectiveness, and Adverse Effects: A Review. JAMA 326(24): 2507–2518.

3. Bansode, O.M., Sarao, M.S., Cooper, D.B. (2023). Contraception. [online] PubMed. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK536949 [Dostęp: 12.08.2024 r.]

4. Medycyna Praktyczna (n.d.). Zespół policystycznych jajników (PCOS). Przyczyny, diagnostyka i leczenie. [online] Available at: https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260942 [Dostęp: 12.08.2024 r.]

5. Cleveland Clinic. (n.d.). Acne: Treatment, Types, Causes & Prevention. [online] Available at: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12233-acne [Dostęp: 12.08.2024 r.]

6. Itani, R., Soubra, L., Karout, S., Rahme, D., Karout, L., Khojah, H.M.J. (2022). Primary Dysmenorrhea: Pathophysiology, Diagnosis, and Treatment Updates. Korean Journal of Family Medicine 43(2): 101–108. 

7. Mayo Clinic (2023). Endometriosis. [online]. Available at: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/endometriosis/symptoms-causes/syc-20354656. [Dostęp: 12.08.2024 r.]